Antioxidanten zijn stoffen die je lichaam helpen beschermen tegen moleculen die je cellen kunnen beschadigen. Deze schadelijke moleculen, ook wel vrije radicalen genoemd, ontstaan in het normale verbrandingsproces – oxidatie – dat plaatsvindt om energie vrij te maken, maar je kunt ook vrije radicalen binnen krijgen door externe factoren zoals vervuiling.
Oxidatieve stress
Antioxidanten neutraliseren vrije radicalen en helpen zo om het risico op veroudering en ziektes te verkleinen. Wanneer de belasting door vrije radicalen groter wordt dan antioxidanten kunnen neutraliseren, spreken we van oxidatieve stress.
Hersenen slurpen energie
De hersenen gebruiken heel veel energie in vergelijking tot hun grootte. Het gewicht van je hersenen bedraagt gemiddeld 2% van je lichaamsgewicht, terwijl ze maar liefst 20% van je energie gebruiken. Met andere woorden, in de hersenen vindt relatief 10x zo veel oxidatie plaats als in de rest van je lichaam.
Weinig antioxidanten in de hersenen
Tegelijkertijd is het brein een super kwetsbaar orgaan, dat beschermd wordt door de bloed-hersenbarrière. De bloed-hersenbarrière zorgt ervoor dat stoffen die niet thuishoren in de hersenen tegengehouden worden, waaronder veel bekende antioxidanten. Het aantal antioxidanten is in de hersenen dan ook lager dan in de rest van het lichaam.
Hersenen gevoelig voor oxidatieve stress
De combinatie van het hoge energieverbruik – oxidatie – en het lage niveau van antioxidanten, maakt de hersenen extra gevoelig voor oxidatieve stress. De gevolgen van oxidatieve stress in de hersenen lopen uiteen van relatief onschuldige symptomen als brain fog, hoofdpijn en vermoeidheid, tot desastreuze hersenaandoeningen als Alzheimer, ALS en Parkinson.
Antioxidanten en de bloed-hersenbarrière
Bekende antioxidanten als vitamine C en curcumine (de actieve stof in kurkuma) kunnen alleen via een actief transportmechanisme in de hersenen komen. Dat geldt ook voor een aantal carotenoïden, flavonoïden en polyfenolen. Andere carotenoïden, flavonoïden en polyfenolen moeten eerst in het lichaam ‘bewerkt’ worden tot een vorm waarin ze de bloed-hersenbarrière kunnen passeren. Er zijn echter ook carotenoïden, flavonoïden en polyfenolen die de BHB wél kunnen passeren. Derhalve zijn plantaardige producten niet de meest betrouwbare bronnen van antioxidanten voor de hersenen.
Antioxidanten voor de hersenen
De meest betrouwbare antioxidanten voor de hersenen worden ín de hersenen zelf geproduceerd. Het zijn stuk voor stuk antioxidatieve enzymen die niet alleen de oxidatieve kettingreactie doorbreken, maar die óók de productie en het herstel van niet-enzymatische ‘gewone’ antioxidanten bevorderen.
Herseneigen antioxidanten
Een ander voordeel van herseneigen antioxidanten, is dat het lichaam er nooit te veel van maakt. De meeste bekende antioxidanten als vitamine C en vitamine E werken ook als pro-oxidant. Als je er te veel van binnenkrijgt, vergroten ze de schade!
Vlees of vega?
Voor het produceren van die herseneigen antioxidanten zijn vooral eiwitten en de mineralen ijzer, koper, zink en selenium nodig. De beste bronnen van ijzer, koper, zink en selenium zijn vlees, vis, schaal- en schelpdieren. Dit zijn tegelijkertijd ook de beste eiwitbronnen, omdat zowel eieren, zuivel als peulvruchten onvoldoende van de benodigde aminozuren (m.n. cysteïne en methionine) bevatten om deze antioxidanten te kunnen maken. Met andere woorden, vlees, vis, schaal- en schelpdieren vormen de belangrijkste bronnen van antioxidanten voor de hersenen.
Praktisch advies
Mijn advies voor een goede gezondheid van de hersenen is dan ook om iedere dag dierlijke producten te eten, zoals vlees, vis en/of schaal- en schelpdieren.
Meer weten?
Wil je meer weten over de juiste voeding voor de hersenen? Download dan mijn gratis ebook Hersenvoer.
Snel stappen zetten?
In mijn online programma Eet je Hoofd Helder leg ik helemaal uit hoe het wérkt en help ik je snel op weg met boodschappenlijsten, recepten en menusuggesties. Van Eet je Hoofd Helder is ook een gratis preview beschikbaar. Daarnaast begeleid ik ook mensen 1-op-1.
Mijn belangrijkste bronnen voor deze blog waren:
Lee et al. (2020). Neuroprotective Effect of Antioxidants in the Brain. Int J Mol Sci: 21, 7152
