Veel mensen denken dat vlees verzurend is en daarom beter vermeden kan worden. Maar klopt dat eigenlijk wel? Ja en nee. Vlees is zuur-vormend, maar dat is niet hetzelfde als verzuring van het lichaam.
In deze post leg ik uit wat verzuring is, wat het verschil is met zuur-vormend, dat niet alleen voeding maar je hele leefstijl een rol speelt – en waarom vlees eten juist kan helpen om verzuring van het lichaam tegen te gaan.
>Meer over mijn visie op voeding lees je in mijn gratis ebook Hersenvoer
Wat is verzuring van het lichaam
en waarom is het belangrijk om verzuring te voorkomen?
Vrijwel alle biochemische processen in je lichaam zijn afhankelijk van een stabiele zuurgraad. Je lichaam doet er daarom alles aan om de zuurgraad van je bloed binnen een nauw bereik te houden. Zelfs een kleine afwijking kan dodelijk zijn. In feite gaat het hier dus niet om werkelijke verzuring van het lichaam, maar om de moeite die het lichaam moet doen om binnen die nauwe range te blijven. Het is die moeite die kan zorgen voor (mentale) vermoeidheid, trager herstel en zelfs voor botontkalking en verlies van spiermassa.
Verzurende voedingsmiddelen: welke voeding zorgt voor verzuring van het lichaam?
Grofweg zou je kunnen zeggen dat dierlijke producten en plantzaden verzurend werken en dat groente en fruit ontzuren. Het heeft niks te maken met de pH waarde van het voedingsmiddel zelf, maar vooral met de manier waarop de voedingsmiddelen verwerkt worden door het lichaam.
Voedingsmiddelen die zwavelhoudende aminozuren bevatten, dat zijn vooral de dierlijke producten, zoals vlees, vis, eieren en zuivel, en voedingsmiddelen die fosfaten bevatten, hier ook weer vlees en vis, en in mindere mate plantzaden, vormen zuren in het lichaam. Ze zijn zuur-vormend.
Voedingsmiddelen die organische kalium-, magnesium- en calciumzouten bevatten zijn base-vormend, wat de tegenhanger is van zuur-vormend. En dat betreft eigenlijk alle soorten groenten en fruit.
Zuur-vormende voedingsmiddelen:
- dierlijke producten, zoals vlees, vis, eieren en zuivel
- plantzaden, zoals granen, peulvruchten, zaden en noten
Base-vormende voedingsmiddelen:
- fruit
- groente, vooral groente die veel kalium en weinig antinutritionele factoren zoals oxaalzuur bevatten
Hoe gaat het lichaam om met zuur-vormende voedingsmiddelen?
Voorkomen van verzuring van het lichaam op de korte termijn
Op de korte termijn zal het lichaam zuur-vormende stoffen moeten bufferen. Je kunt dit proces zien als het gebruiken van een spons om plotselinge zuurbelastingen op te vangen. Je lichaam gebruikt daarvoor bicarbonaat, dat het zelf aanmaakt uit CO2 en water. Haal jij meestal oppervlakkig adem? Dan kan je CO2 concentratie dalen waardoor er minder bicarbonaat aangemaakt worde en er minder zuren gebufferd kunnen worden.
Ook gezonde nieren zijn van belang. Die kunnen gebruikt bicarbonaat namelijk recyclen en ze spelen een rol in het maken van nieuw bicarbonaat. Je kunt je nierfunctie ondersteunen door voldoende te drinken, voldoende groente en fruit te eten, maar ook door te zorgen voor een stabiele bloedsuikerspiegel. Dat laatste is één van de redenen waarom het beter werkt om wat meer dierlijke producten en juist minder granen te eten, zelfs al zijn granen minder zuur-vormend.
En je lichaam gebruikt verschillende mineralen, voornamelijk kalium, magnesium en calcium, die afkomstig kunnen zijn uit je voeding, maar ook uit zowel je botten als je spieren.
Samengevat zijn dit de belangrijkste buffermiddelen voor korte termijn ontzuring:
- bicarbonaat
- kalium
- magnesium
- calcium
De buffercapaciteit van het lichaam wordt overigens niet alleen ingezet om de zuur-base balans te herstellen, maar ook voor andere herstelprocessen. Denk aan het neutraliseren van oxidatieve stress, het beschermen van mitochondriën en celherstel. Ook een chronisch actief immuunsysteem verbruikt buffercapaciteit, waardoor er minder ruimte er overblijft om zuurbelasting op te vangen.
Voorkomen van verzuring van het lichaam op lange termijn
Op de langere termijn zorgt het lichaam ervoor dat zuur-vormende stoffen uitgestoten worden. De schoonmaakploeg komt in actie om alle volgezogen sponzen uit te knijpen. Dat gebeurt vooral via de nieren, maar ook via de longen. Een goede nierfunctie en gezonde ademhaling zijn dus ook in deze fase essentieel om verzuring van het lichaam tegen te gaan.
De uitscheidingscapaciteit van het lichaam kan ook onder druk komen te staan door chronische activiteit van het immuunsysteem, insulineresistentie en oxidatieve stress. Vooral de nieren kunnen minder efficiënt gaan werken als gevolg van ontstekingsprikkels en metabole verstoringen. Daardoor blijven zure afvalstoffen langer circuleren in het bloed, wat het evenwicht nog verder onder druk zet.
Niet alleen voedingsmiddelen produceren zuren
Overigens komt zuurbelasting niet alleen uit voeding. Ook processen ín je lichaam kunnen zuren produceren en daarmee bijdragen aan verzuring. Denk bijvoorbeeld aan insulineresistentie. Het lichaam schakelt dan sneller over op inefficiënte verbrandingsroutes, waarbij meer melkzuur wordt gevormd.
Ook bij (chronische) activiteit van het immuunsysteem worden zuren gevormd. Wanneer je bijvoorbeeld iedere dag dingen eet waar jouw immuunsysteem op reageert, verhoogt dat de zuurbelasting. En het zijn voornamelijk plantaardige voedingsmiddelen die voedselintoleranties veroorzaken.
Ook oxidatieve stress draagt bij aan verzuring.
In deze tabel vind je een aantal voorbeelden van maaltijden die bijdragen aan verzuring van het lichaam en maaltijden die bijdragen aan balans. Je ziet dat het niet alleen een kwestie is van zuur-vormend versus base-vormend:
| Verzurend | In balans | Toelichting |
|---|---|---|
| Spaghetti Bolognese | Courgetti Bolognese | Dit zijn ‘klassieke’ voorbeelden, waarbij granen vervangen worden door groenten. De totale zuurbelasting van de maaltijd neemt af, terwijl het aantal voedingsstoffen toeneemt. Door het vervangen van granen voor groenten en/of fruit treden er ook minder verzurende lichaamseigen processen op. |
| Pannenkoeken van bloem, melk en ei | Pannenkoeken van banaan en ei | |
| Boterham met kaas | Stukje kaas met dadels | |
| Broodje hamburger | Hamburger met avocado en tomaat | |
| BBQ met stokbrood en kruidenboter | BBQ met groente en/of salade | |
| Friet | Gekookte of gepofte aardappel | Aardappels zijn an sich base-vormend, maar als je ze frituurt wordt de concentratie koolhydraten hoger en ontstaan schadelijke stoffen zoals geoxideerde vetten en AGE’s, wat bijdraagt aan verzuring. |
| Smoothie van havermelk, spinazie, selderij en rauwe cacao | Smoothie van courgette, blauwe bessen en een rauw ei | Spinazie en cacao bevatten zuurvormende stoffen zoals oxaalzuur en fytinezuur. Havermelk bevat vaak instabiele vetten. Het alternatief vermijdt deze factoren en bevat base-vormende ingrediënten. |
| Salade van spinazie, kikkererwten en pijnboompitten | Salade van gemengde sla, komkommer, zalm en avocado | Spinazie en kikkererwten dragen bij aan verzuring, pijnboompitten zijn gevoelig voor oxidatie. Het alternatief vormt meer basen, bevat stabiele vetten en belangrijke voedingsstoffen. |
| Groente die een immuunreactie uitlokt | Vlees dat geen immuunreactie uitlokt | Voeding die een immuunreactie uitlokt, activeert het immuunsysteem en draagt daarmee indirect bij aan verzuring. |
En daarin kunnen we nóg verder gaan:
Verzuring van het lichaam is niet alleen een kwestie van wat je eet
Je ziet dus: het lichaam beschikt over meerdere manieren om met zuurbelasting om te gaan. Maar al die systemen hebben hun grenzen en vragen om ondersteuning. Daarom is verzuring van het lichaam uiteindelijk niet alleen een kwestie van wát je eet
het is ook een kwestie van:
- hoe vaak je eet: iedere keer dat je wat eet wordt de zuurbelasting verhoogd;
- hoe je beweegt: iedere keer dat je inspanning levert wordt de zuurbelasting verhoogd, én werk je aan het versterken van je buffercapaciteit mits je voldoende herstelt;
- hoe je ademt: bij een oppervlakkige ademhaling en bij hyperventilatie kan je CO2 concentratie dalen waardoor er minder zuren gebufferd kunnen worden;
- hoe goed je slaapt: tijdens het slapen herstelt je lichaam zijn vermogen om de zuur-base balans binnen die nauwe range te houden;
- hoeveel stresshormonen er in je bloed circuleren (heeft ook effect op de gezondheid van je nieren, op je ademhaling, op je slaappatroon).
Alles wat je doet dat zuurbelasting verhoogt (zoals stress, slecht slapen, oppervlakkig ademen, overeten of juist ondereten) en alles wat je doet dat buffering ondersteunt (zoals beweging, rust, ademhaling, mineralen en herstel) bepaalt samen of jouw systeem overbelast raakt of in balans blijft.
Waarom dierlijke producten essentieel zijn
Je lichaam heeft aminozuren nodig voor opbouw, herstel en bescherming. Waar het aminozuurprofiel van plantaardige eiwitten onvolledig is, er misschien één of meerdere essentiële aminozuren, leveren dierlijke producten complete eiwitten. Waar plantaardige eiwitten minder goed verteerbaar zijn, doordat ze vergezeld worden door stoffen die de opneembaarheid verminderen, ofwel antinutritionele factoren, zijn dierlijke producten goed opneembaar. Daarnaast bevatten dierlijke producten het complete scala aan essentiële vitaminen en mineralen. Mensen met een perfecte gezondheid kunnen daarmee wegkomen, maar als je last hebt van lichamelijke en/of psychische klachten, werkt het vaak niet goed genoeg.
Bij vrijwel alle lichamelijke en/of psychische klachten is er sprake van insulineresistentie, chronische activiteit van het immuunsysteem en/of oxidatieve stress. Je wilt dan dat het lichaam in een soort reparatiestand komt om te kunnen herstellen. Dat vraagt extra eiwitten én het vraagt rust. Geen geoxideerde voedingsmiddelen, geen voeding die het immuunsysteem prikkelt en geen koolhydraten die overmatige insulineproductie in de hand werken, maar wél alle essentiële voedingsstoffen en voldoende energie.
Als je dát voor elkaar weet te krijgen, voorkóm je verzuring van het lichaam, zelfs al bevat je voedingspatroon zuurvormende voedingsmiddelen. Als je insulineresistentie, chronische activiteit van het immuunsysteem en oxidatieve stress weet te verminderen, kan dat ook helpen om
- de hoeveelheid stresshormonen in je bloed te verlagen
- je slaapkwaliteit te verbeteren
- rustiger te ademen
- beter te bewegen en
- minder vaak trek te hebben.
En dan begint herstel pas echt.
Nu je snapt hoe verzuring van het lichaam werkt, zie je dat het niet gaat om vlees vermijden, maar om balans herstellen. Niet alleen op je bord, maar in je hele systeem.
Precies dat doe ik in mijn aanpak. In mijn gratis ebook Hersenvoer lees je hoe mijn aanpak werkt.
Wil jij snel stappen zetten richting een helderder hoofd en meer energie? Kijk dan bij mijn individuele retraites of schrijf je direct in voor Eet Je Hoofd Helder. Dat is mijn online programma waarin ik je in 4 weken persoonlijk begeleid naar een helderder hoofd, meer energie en/of een rustiger buik. En ik beloof je dat je al binnen één week de eerste effecten ervaart. Zo niet? Geld terug.
